तबल्याची घराणी : भाग २

३. लखनौ घराणे : लखनौ घराणे "पूरब घराणे" म्हणून देखील ओळखले जाते . दिल्ली घराण्याचे उ. सिद्धार खान यांचे नातू उ. मोदु खान आणि उ. बक्षू खान यांनी या घराण्याची स्थापना केली. दिल्ली वरील नादीर शहा च्या हल्ल्यानंतर हे दोघे लखनौ ला स्थायिक झाले. त्याकाळात लखनौ मध्ये कथ्थक चा प्रसार आधीच झालेला होता त्यासाठी पखवाज वापरला जाई. तबला माहिती च नसल्यामुळे या दोघांना त्याचा प्रसार करणे फार अवघड गेले नाही. पखवाजाचा खुला बाज जो कथ्थक साठी वापरत असत तो त्यांनी बंद बाजाच्या स्वरुपात तबल्यामद्धे आणला. प्रामुख्याने गत आणि परण हे तबला वादनामध्ये समाविष्ट करण्यात आले.
या घराण्यात मुख्यता "तगेन्न,धेतधेत, क्ड्धे ,तिट , किटतक, घेत्ता, धिडनग" या शब्दांचा वापर केला जातो.


४.  फरूखाबाद घराणे : उ. हाजी विलायतअली खान हे या घराण्याचे प्रवर्तक. असे म्हणले जाते की एकदा उ. सलअली खान यांनी लखनौ घरण्याच्या उ. बक्षू खान यांना गत मध्ये हरवण्यासाठी आव्हान दिले. तेव्हा उ. बक्षू खान यांनी उ. हाजी विलायत अली खान यांना विनंती करून हे आव्हान स्वीकारण्यास संगितले. जवळपास १५ दिवसांच्या या सांगीतिक युध्हा नंतर शेवटी विलायत अली खान यांनी काही अशी गत वाजवली जी सलअली  खान यांना नाही वाजवता आली आणि विलायत खान यांचा विजय झाला. याची भेट म्हणून बक्षू खान यांनी आपली मुलगी आणि काही नजराणे भेट दिले ज्यामधे ५०० अद्वितीय तबला रचना होत्या.
 या घराण्याच्या वादन शैली चा प्रभाव मुख्यत्वे कलकत्ता , मेरठ , महाराष्ट्र, गोवा हैदराबाद , इंदूर इ. प्रांतात आढळतो. या घराण्याचा तबला शुद्ध मानला जातो. स्वतंत्र वादना मध्ये कायदे आणि पेशकरांचा समावेश आढळतो. तसेच गतींमध्ये तकतक-धिरधीर या शब्दांचा अधिक वापर आढळतो. क्डान-घ्डान, धिरधीर किटतक, घेत , तकतक,नगनग इ. शब्दांचा समावेश या घराण्यात आढळतो. मधुर आणि संतुलित वादन या घराण्याचे वैशिष्ठ्य समजले जाते.        


(टीप: कृपया आपल्याकडे काही माहिती असल्यास अथवा काही बदल सुचवायचे असल्यास कमेन्ट मध्ये नमूद करा.)
संदर्भ आणि सौजन्य  : १. ताल निनाद (श्री विजय किरपेकर) २. शास्त्रीय तबला गाइड (गोपाळ सखाराम आणि कंपनी मुंबई)